De Putten aan de Hoge Zeedijk

Wat oudere topografische kaarten  vermelden vaak de naam De Putten, gelegen bij Langeweg.  Een waarschijnlijk voor velen  van ons vrijwel onbekend toponiem,  dat ons brengt naar een lang gerekt gebied,  in alle rust grotendeels gelegen tegen het noordelijk talud van de Hooge Zeedijk vanaf de Molenweg  uitlopend naar  Zevenbergschen Hoek.  Een atlaskaartje uit 1866 noemt dit De Ritten, gelegen ten zuiden van de Hoge Zeedijk .  Dit is onjuist.  Het toponiem De Putten komt ook voor aan de Dikke Dijk,  noordwestelijk van Zevenbergen. In de wijk Torenveld te Zevenbergen  draagt  een straat dit toponiem.  De Putten  bij Langeweg wordt aan de noordzijde belend  door De Grote en Kleine Schenkeldijkse polder.  Bij de stap-voor- stapsgewijze, in noordwestelijke richting gaande  herinpoldering van het Oudland van Zevenbergen tussen 1535 en 1546, werd de benodigde grond  voor het ophogen  van de Hoge Zeedijk, langs deze reeds gedeeltelijk bestaande dijk  uitgegraven. Wat overbleef was een  niet bepaald vlak gelegen drassig gebied  vol met putten.  Het was een ideaalgebied  voor  snelgroeiend hout, wilgen,elzen, schaarhout , jaarlijks openbaar verkocht als brandstof en/of bouwmateriaal aan de mensen in de omgeving.  In de loop van de 17e eeuw werden deze marginale gronden,  die eigendom bleven van De Staat,  de verblijfplaats van hen die voor hun levensonderhoud waren aangewezen op werk in de aangrenzende polders.  Het westelijk gedeelte van de Schenkel  werd ingepolderd na de herbedijking van het Oudland,  het oostelijk gedeelte iets later. Tussen deze  twee delen werd een soort dwarsdijk aangelegd,  na de bedijking van het westelijk gedeelte, als waterkering en toegangsweg, de Schenkeldijk.  De Schenkel  werd door de naam van die dijk  in de loop der tijd verdeeld in De Grote Schenkel en Kleine Schenkel.  Waar nu die naam Schenkel vandaan komt  kan ons weer verleiden tot allerlei gissingen. Zelfs de Hamseweg wordt erbij gehaald om aannemelijk te maken dat de namen van wegen, dijken en polders  hun oorsprong vinden in lichaamsonderdelen van allerlei soorten landbouwdieren.  De naam Schenkeldijk komt ook elders voor.  Een gemeenschappelijk kenmerk van schenkeldijken is dat ze een oude dijk verbinden met een jongere dijk.  En dat klopt in ons geval . De Schenkeldijk  is een schakeldijk tussen de oudere  Hoge Zeedijk en  jongere Achterdijk die na 1568 werd aangelegd.  We gaan even terug naar het westelijk deel van De Putten en staan even stil bij  een  boerenwoning  op  het adres Hoge Zeedijk 60. In de westgevel van het woonhuis  vermeldt een gedenksteen:  Eerste steen  L. Nelemans  7-6-1859.  De naam Nelemans was diep geworteld in agrarische kringen in onze omgeving.  Leendert Nicolaas Nelemans,  zoals hij voluit heette, was een zoon van Nicolaas Hendrik Nelemans en Lijntje Lydia van Dis die in het stichtingsjaar woonden op de nabijgelegen hofstede aan  De Langeweg  15.  Nicolaas zette zijn zoon, na het huwelijk in 1860 met Sijke Adriana Schippers,  op de nieuwe hoeve in De Putten.  Negen kinderen werden er geboren tussen 1860 en 1876 waarvan er zes jong stierven.  Tussen de dijk en de landbouwschuur stond  al een huisje en schuurtje op  cijnsgrond van Antonie van Ginneken en Johanna Mous.  In 1862 worden  huis en schuurtje verkocht aan  Nelemans  voor een van zijn arbeiders.  In 1884 erft Leendert de hoeve van zijn vader.  In 1893 trouwt zoon Arie met Johanna Maria van Alphen,  een bakkersdochter uit Capelle in het land van Heusden en Altena. Zij blijven inwonen.  Bij testament in 1911 wordt zoon Arie o.a. de hoeve in de Grote Schenkeldijk toebedeeld.  Na ruim 20 jaar stopt Arie met het bedrijf.  Op 3 maart 1915 wordt een groot aantal roerende goederen geveild op de hoeve. Enkele weken nadien vertrekken Arie met zijn vrouw  en de kinderen  Sijke, Elisabeth, Johanna en Leendert naar Capelle. Hij overlijdt er twee jaar later.  In 1919 gaat de hoeve in eigendom over aan zoon Andreas Kavelaars , zoon van een herbergier-landbouwer te  Langeweg , en de Klundertse Adriana Wijtvliet.  Zoon Antoon  is de laatste Kavelaars die hier woont  tot in de 21e eeuw.   Op de foto  huis en schuur op 13 augustus 1993, bijna een schilderij,   de mensenhand heeft er weinig aan bedorven  sinds de bouw in 1859. Hoe ouder hoe mooier dan vaak rest.  Doch in de nacht van  14 op 15 augustus 2006 greep de natuur met haar windvlagen in en liet de gebinten kraken tot de schuur erbij neerviel.

Oktober 2019