Stap voor stap naar een dorpsplein (3)
Sinds 2013 is het de gewoonte om rond de kerstdagen de kerstbeelden uit de voormalige H.Hartkerk op het dorpsplein uit te stallen. Het was niet de eerste keer. Het is bijna onvoorstelbaar maar de actuele ontwikkelingen in Oekraïne tonen ons dagelijks dat het leven, als het even mogelijk is, weer gewoon haar gang gaat ondanks alle ellende en gevaren. Het kerkgebouw was in 1944 onbruikbaar beschadigd. Daarom werd op eerste kerstdag 1944 een kerstdienst gehouden op en tussen de puinhopen van het café van Bart van Gils, amper 10 kilometer ten zuiden van een oorlogsgebied. Langeweg kwam in 1944 met vele dorpen ten noorden van de Mark zwaar gehavend uit de strijd. In dit torenloze land, waar het Langewegse spitsje als een van de weinigen nog naar de hemel wees, werden na de bevrijding van geheel Nederland zogenaamde wederopbouwplannen ontworpen. In 1945 deed raadslid Vrins zijn beklag over de toestand in ons dorp ; de bestrating was absoluut onvoldoende, straatverlichting ontbrak en door het gebrek aan politietoezicht vierde de baldadigheid hoogtij en werd verwildering der jeugd in de hand gewerkt. Raadslid Beljaars deed er nog een schepje bovenop door te stellen dat tussen de puinhopen van Van Gils een ware vuilstortplaats in ontwikkeling was. De verwoeste politiewoning zou ter plaatse niet worden herbouwd. In 1945 werden daar twee houten noodwoningen neergezet. In 1947 werd het wederopbouwplan voor Langeweg vastgesteld voor de gemeenten Terheijden en Zevenbergen. Zoals eerder vermeld was een onderdeel daarvan een ruimer dorpsplein en een verbrede kerkpad. Het nieuwe café Van Gils werd in 1952 gebouwd. Het stond niet meer aan de straat maar werd achter de oude herberg herbouwd. Voor de nieuwbouw kwam een ruim plein, bestemd voor het dorp. Er zou nog een aantal jaren overheen gaan alvorens we van een plein konden spreken. In 1955 wordt geklaagd over het feit dat er alleen maar staat wat we liever niet zien. De weelderige groei van onkruid in het plantsoen voor het nieuwe café kwam boven de ruiten uit. Bij gebrek aan personeel had de gemeente het niet kunnen maaien. Beloofd werd om het plein gedeeltelijk te begrinden. In 1956 was de toestand van het plein dusdanig dat men het erop waagde er voor het eerst de zomerkermis te organiseren. In 1957 werd bij de bushalte aan het plein een ‘ bushokje’ geplaatst. Een riskante onderneming voor de gemeente want met al dat grind en het vele glaswerk was dit soort voorzieningen reeds in die tijd een mikpunt voor baldadige jeugdigen. Er was geen ‘halt’ aan toe te roepen. Schilder Van den Heuvel heeft er menig gesneuvelde ruit moeten vervangen. Met de voorgenomen sloop en nieuwbouw van de woning van deze schilder begon het er op te lijken dat hij ook zijn eigen ruiten had ingegooid. Het geduld van Kees en Dientje werd zwaar op de proef gesteld. Woning met werkplaats en winkel waren in 1947 onteigend. Van den Heuvel zou dan herbouw mogen plegen op de plaats van de oude politiewoning. Door tussenkomst van het Ministerie van Wederopbouw en Volkshuisvesting kwam alles nog even aan een zijden draadje te hangen; de verplaatsing van de boerderij van Van Gils naar De Langeweg bleek nogal duur uit te vallen. De sloop van de schilderswinkel tenietdoen en de kerkpad laten voor wat het is zou voor de gemeente een besparing kunnen opleveren. Voor de kerkpad niet zoveel want het grootste gedeelte lag op Terheijdens territorium. De stedenbouwkundigen hielden echter voet bij stuk; er moest een ruime toegangsweg naar de kerk komen. Deze plannen stonden natuurlijk niet helemaal los van het feit dat ook het autoverkeer de komende jaren zou toenemen, met als gevolg de behoefte aan parkeerruimte. Bovendien gaf Van den Heuvel de voorkeur aan sloop en wederopbouw op de plaats van de verdwenen politiewoning. Probleem was dat op die bouwplaats twee noodwoningen in de weg stonden. Een tweede probleem was dat Van den Heuvel de rente over uitgekeerde vergoeding voor het onteigende pand vanaf 1956 aan de gemeente Zevenbergen moest afstaan. Dat was zo overeengekomen bij de onteigening. Na aandringen van raadslid Trompers kwam er in 1959 schot in de zaak. Een en ander zou vertraagd zijn in verband met de aanleg van riolering, straatverlichting en verbeteringen en herstel van de bestrating in het hele dorp. De noodwoningen gingen dat jaar tegen de vlakte en aan Van den Heuvel werd vergunning verleend voor de nieuwbouw . Het geduld van Kees en Dientje leverde een schone zaak op die tot op de dag van vandaag onmiddellijk de aandacht trekt . Het was een van de eerste woningen in Langeweg die opgetrokken werd in lichtgekleurde baksteen, te midden van gebouwen met donkere bakstenen. Met de tuitgevels , de kroonlijst onder de dakgoot op klossen, de opvallende omlijsting van het winkelgedeelte , de raamindeling met veel lichtinval en de duidelijk lagere aanbouwen heeft het pand een uitstraling die we maar zelden in ons dorp aantreffen. Aan de achterzijde vinden we een glas-in-lood voorstelling van Maria , een staakmadonna ter bescherming van het huis en haar bewoners tegen allerlei gevaren. De voorzijde werd als winkelgedeelte ingericht. Het echtpaar zal wel trots geweest zijn op hun nieuwe onderkomen ; in 1961 geeft Van den Heuvel een serie Langewegse dorpsgezichten uit met o.a. de nieuwe woning op de bijgevoegde foto. We zien de fundamenten van de gesloopte woning nog op de voorgrond en de rand van het dorpsplein met meer gras dan grind . Na de aanleg van de riolering in 1961-1962 verdween dit alles onder de bestrating. In 1966 kwam Dientje er alleen voor te staan. Het assortiment was inmiddels uitgebreid met klein snoepgoed. De rustige Dientje heeft daardoor voor de jeugd heel wat meters binnenshuis afgelegd. Ze kwam er de dag mee door en nam, ondanks haar doofheid, zichtbaar aan het opvallende gehoorapparaat, altijd de tijd voor een praatje. Dat kon toen allemaal. Maar ook aan dit soort zaken die een dorp zo schilderen en kleur gaven kwam een eind; in 1973 verhuisde Dientje naar een bejaardenhuis in Zevenbergen. De zaak werd door familieleden nog open gehouden tot in 1977 het doek viel voor de schilderswinkel. Zoals overal ging het winkelbestand in de dorpen stap voor stap achteruit. We liepen wat dat betreft wel voorop want wie had toen kunnen geloven dat op de dag van vandaag zich hetzelfde voordoet in grotere kernen en zelfs steden. Gelukkig is het gebruik en aanzien van het dorpsplein stap voor stap vooruitgegaan.
Mei 2022